Osmanlı ve Selçuklu'da Satranç

Bu sitenin konusu atlı okçuluk ve sipahiler olsa da o dönemin kültürünü ve zengin tarihimizi bilelim, anlayalım ve yaşatalım! Satrancın Türk/Osmanlı/Selçuklu ve İslam kültüründe çok önemli bir yeri vardır. Şimdiki toplum maalesef ya tüm akşam dizi izler veya Facebook'ta saatlerce oyalanır. Eskiden insanlar hünerlerini satranç oyununda gösterirlermiş. Bir dost ile muhabbet edip satranç oynamak en keyifli şeylerden biridir. Kışın genelde at binmediğim için bol bol vaktim olur ve satranç kulübünde veya www.chess.com gibi satranç sitelerinde oynarım. Satrancın bu kadar ilgimi çekmesinin nedeni, savaş oyunu olmasından kaynaklanmaktadır. Savaş meydanlarındaki gibi piyadeler, atlar, kaleler vardır ve gerçek muharebelerdeki gibi stratejiler sonucunda ya kazanırsınız ya kaybedersiniz.

Türklerde satranç
Satranç genelde 64 kareli bez parçanın üstünde oynanırdı. Modern satranca nazaran kurallar az farklıydı ama genelde benzerdi. Eski satranç hakkında bilgi: http://en.wikipedia.org/wiki/Shatranj
Taşların özellikleri aynı olsa da şekilleri zamanla değişmiş.
Türk tarihininde satranç oynayan önemli kişiler:

• Mevlana satranç oynarmış
• Fatih Sultan Mehmet. Seferihisarlı İsmail Şaban'a Satranç name-i Kebir kitabını yazdırır  
• Yavuz Sultan Selim Han. Gençliğinde derviş kıyafeti giyerek Tebriz'e gider. İran Şahı ile satranç oynar ve yener. Bu oyundan ödül aldığı 1000 altını orada bulunan bir üzengi taşının altına gizler. Yıllar sonra buraları fethettikten sonra o altınları yine bulur ve askerlerine bağışlar.
• Kanuni Sultan Süleyman. "Sırrı Hibalil Müsacede" adlı Kadı Abdurrezaki Şatranci'ye ait "Karel'efrenç fi lubülş-şatranç" kitabı yazdırır
• 4. Murat. Sarayda, seferlerde, konuklarıyla ve doktoru Emir Çelebi'yle satranç oynamayı severdi.
• 3. Ahmet. 1726 yılında Polonya kralı 1.Stanislav'a satranç takımı hediye etmiştir. Bu takım Krakov müzesindedir. 
• Mustafa Kemal Atatürk. İyi bir oyuncuymuş. 

(Kaynak: http://salihlisatranc.com/satranc-oyunu/turkiyede-satranc/
ve http://www.satrancokulu.com/satranc-makaleleri/234-ltranporcular.html)

14. yy İran Türkmenleri satranç oynarken (yaylar gözden kaçmasın..)

Selahattin Eyyübi satranç oynarken

Hintli misafirler İran kralı 1. Hüsrev ile satranç oynarken

Tebrizli Şemsettin Satranç oynarken (İran)

Thomas Hyde'ın kitabından: Satranç taşların türleri (1694)

Satrancın faydaları:

• Sabır, ani karar vermemek
• Günlük hayatta da ilkönce düşünüp, tüm seçenekleri gözden geçirip ondan sonra karar vermek
• İyi bir seçeneği tatmin edici bulmayıp daha iyisini arayıp bulmak
• Beyin gücünü arttırmak
• Kaybederken kazanmak, kazanırken kaybetmemek
• Hangi hamleye ne kadar zaman harcayacağını bilmek. (önemsiz kararlara fazla zaman harcamamak, önemli kararlara yeteri kadar düşünme zamanı ayırmak)

Türk/Selçuklu/İslam satranç taşları:

Osmanlı satranç seti - Topkapı Sarayı Müzesi

Selçuklu satranç seti (Metropolitan Museum of Art, New York)

18. yy

Hindistan 1870

Mısır veya Suriye, 10. yy

Semerkant'da bulunan satranç figürleri (Özbekistan milattan sonra 700-712 arası)

Linkler:
http://history.chess.free.fr/history.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Shatranj
http://www.tsf.org.tr/
http://akademi.satranc.org.tr/
Satranca nasıl başlarım: www.satrancokulu.com/yeni-baslayanlar/satranc-dersleri/yeni-baanlara