Türk yayı nasıl kurulur?
Kemend yapımı
Kemend için malzemenin çok sağlam olması lazım, aksi taktirde kemend yırtılıp yay hasar görebilir ve siz de yaralanabilirsiniz. Topkapı koleksiyonundaki kemend sağlam ibrişimden yapılmış. Tayboğa'ya göre kemend üç parmak eninde, ve iki arış boyundadır. Mustafa Kani'nin kitabında eni üç parmaktan dar ve uzunluğu kuran kişiye göredir diyor. Ünsal Yücel'e göre Topkapı sarayı müzesinde bir kemend bulunmaktadır. Eni 4cm ve uzunluğu 255cm'dir. Bir tarafının halkası küçük, diğer tarafının halkası daha büyük hatta bir düğüm ile ayarlanabilir şekilde tasarlanmış. İkinci halka daha büyük çünkü kirişi içinden geçirmeniz gerekiyor:
Ben yatak/koltuk imalatında kullanılan bantları kullandım ve ikinci kemendim için ağır şeyleri kaldırmakta kullanılan endüstri kayışı kullandım. Örnek olarak ikinci kavuniçi kemendimin eni 5cm ve uzunluğu 240cm. Eninin nedeni hem sağlamlık hem de sırtı acıtmaması için.
Bir kolaylık daha, eğer iki halkayı dikecek dikiş makineniz (veya sabrınız) yoksa basit bir şekilde de kemend yapma imkanı var. Kayışın iki ucuna sağlam bir düğüm atın ve bu uçları yayın üstünde kasanın sonuna yerleştirin. Bunun bir avantajı daha var, size uyan optimal kemend uzunluğunuzu belki hemen bulamazsınız. Düğüm olunca yine açıp uzunluğu değiştirebilirsiniz.
Kemend ile yay kurma tekniği
Kemendi kuşak bağlar gibi sırtınızdan öne doğru uzatıyorsunuz ve çapraz olarak yayın bir tarafına küçük halkalı ucunu, diğer tarafa da büyük halkalı ucunu koyuyorsunuz. Yayı önünüzde hazırlıyorsunuz, yayın bir kertiğine kirişi yerleştiriyorsunuz. Sonra kemendin küçük halkasını bu kertiğe geçiriyorsunuz.
Büyük halkayı diğer kertiğe geçiriyorsunuz. Yere oturarak ayaklarınızla kabzanın iki tarafına koyuyorsunuz. İki elinizle yayı başlarından tutup ayaklarınızla yavaşça bastırmaya başlıyorsunuz. Bu ilk hamlede elle kontrol etmek yay kollarının dönmemesi açısından çok önemli. Belli bir noktaya geldikten sonra kemendin desteğini hissederek ellerinizi bırakıyorsunuz ve kirişin ucunu alıp, kemendin büyük halkasının içinden geçirip boş kertiğe takıyorsunuz. Kemendin uzunluğu size göre tam ayarlanmış olması lazım. Bacaklarınızı uzattığınızda kirişi anca kertiğe yerleştirecek kadar yer olması lazım. İşte bukadar.
Yayı yasmak istediğinizde de aynı şekilde ilkönce kemendin yani bacakların gücünü kullanarak sonra eller ile kontrol ederek yavaşçana yasıyorsunuz.
Kavuniçi tip kemendin halkaları büyük, kertiğe girmez, ama bu tür de çok pratik. Halkaları kertikler yerine baş ve kasan arasına koyuyorsunuz ve aynı şekilde kuruyorsunuz.
Burada bir püf noktasına deyineyim: otururken kemendi belinize değil de daha aşağıya koyarsanız (yayın yerden yüksekliği kadar) daha çok güç alabilirsiniz hem belinizi acıtmaz.
Gokmen Altinkulp
Yay kurmanın 120 yolu vardır derler. Osmanlı yayları en güvenli şekilde 'kemend' denen yardımcı kayış ile kurulur. Bu bilhassa ağır yaylar, hassas yaylar ve daha refleks yaylar için önemli. Yoksa normal yoldan kurmaya çalışıldığında yay kolları dönüp yay hasar görebilir. Bacak kasları kullanıldığı için bu yöntem ile her yay kurulabilir. Bu videoda 110 lbs Kassai Macar yayımı kurup yasıyorum:
Kemend yapımı
Kemend için malzemenin çok sağlam olması lazım, aksi taktirde kemend yırtılıp yay hasar görebilir ve siz de yaralanabilirsiniz. Topkapı koleksiyonundaki kemend sağlam ibrişimden yapılmış. Tayboğa'ya göre kemend üç parmak eninde, ve iki arış boyundadır. Mustafa Kani'nin kitabında eni üç parmaktan dar ve uzunluğu kuran kişiye göredir diyor. Ünsal Yücel'e göre Topkapı sarayı müzesinde bir kemend bulunmaktadır. Eni 4cm ve uzunluğu 255cm'dir. Bir tarafının halkası küçük, diğer tarafının halkası daha büyük hatta bir düğüm ile ayarlanabilir şekilde tasarlanmış. İkinci halka daha büyük çünkü kirişi içinden geçirmeniz gerekiyor:
Ben yatak/koltuk imalatında kullanılan bantları kullandım ve ikinci kemendim için ağır şeyleri kaldırmakta kullanılan endüstri kayışı kullandım. Örnek olarak ikinci kavuniçi kemendimin eni 5cm ve uzunluğu 240cm. Eninin nedeni hem sağlamlık hem de sırtı acıtmaması için.
Bir kolaylık daha, eğer iki halkayı dikecek dikiş makineniz (veya sabrınız) yoksa basit bir şekilde de kemend yapma imkanı var. Kayışın iki ucuna sağlam bir düğüm atın ve bu uçları yayın üstünde kasanın sonuna yerleştirin. Bunun bir avantajı daha var, size uyan optimal kemend uzunluğunuzu belki hemen bulamazsınız. Düğüm olunca yine açıp uzunluğu değiştirebilirsiniz.Kemend ile yay kurma tekniği
Kemendi kuşak bağlar gibi sırtınızdan öne doğru uzatıyorsunuz ve çapraz olarak yayın bir tarafına küçük halkalı ucunu, diğer tarafa da büyük halkalı ucunu koyuyorsunuz. Yayı önünüzde hazırlıyorsunuz, yayın bir kertiğine kirişi yerleştiriyorsunuz. Sonra kemendin küçük halkasını bu kertiğe geçiriyorsunuz.
Büyük halkayı diğer kertiğe geçiriyorsunuz. Yere oturarak ayaklarınızla kabzanın iki tarafına koyuyorsunuz. İki elinizle yayı başlarından tutup ayaklarınızla yavaşça bastırmaya başlıyorsunuz. Bu ilk hamlede elle kontrol etmek yay kollarının dönmemesi açısından çok önemli. Belli bir noktaya geldikten sonra kemendin desteğini hissederek ellerinizi bırakıyorsunuz ve kirişin ucunu alıp, kemendin büyük halkasının içinden geçirip boş kertiğe takıyorsunuz. Kemendin uzunluğu size göre tam ayarlanmış olması lazım. Bacaklarınızı uzattığınızda kirişi anca kertiğe yerleştirecek kadar yer olması lazım. İşte bukadar.
Yayı yasmak istediğinizde de aynı şekilde ilkönce kemendin yani bacakların gücünü kullanarak sonra eller ile kontrol ederek yavaşçana yasıyorsunuz.
Kavuniçi tip kemendin halkaları büyük, kertiğe girmez, ama bu tür de çok pratik. Halkaları kertikler yerine baş ve kasan arasına koyuyorsunuz ve aynı şekilde kuruyorsunuz.
Burada bir püf noktasına deyineyim: otururken kemendi belinize değil de daha aşağıya koyarsanız (yayın yerden yüksekliği kadar) daha çok güç alabilirsiniz hem belinizi acıtmaz.
Gokmen Altinkulp
